Edgar Allan Poe – życie mroczniejsze niż fikcja
Edgar Allan Poe to postać-ikona, synonim literatury gotyckiej i mrocznej poezji. Choć jego nazwisko natychmiast przywodzi na myśl kruki, bijące serca pod podłogą i przedwczesne pogrzeby, prawdziwe życie pisarza, naznaczone tragedią, ubóstwem i serią niewytłumaczalnych zdarzeń, było często bardziej przerażające i fascynujące niż fikcja, którą tworzył.
Choć jest uznawany za jednego z najważniejszych amerykańskich romantyków, jego wpływ wykracza daleko poza jeden gatunek. Zanim Arthur Conan Doyle powołał do życia Sherlocka Holmesa, Poe stworzył genialnego analityka rozwiązującego zbrodnie w fotelu. Zanim H.P. Lovecraft zaczął śnić o kosmicznej grozie, Poe badał otchłanie ludzkiej psychiki.
Aby w pełni zrozumieć jego fenomen, warto poznać fakty, o których rzadko wspomina się na lekcjach języka.
9 zaskakujących ciekawostek o ojcu makabry
Życiorys autora „Kruka” pełen jest sprzeczności, porażek i zdumiewających osiągnięć. Oto dziewięć faktów, które rzucają nowe światło na tę skomplikowaną postać.
1. Stworzył gatunek detektywistyczny
Zanim pojawiło się słowo „detektyw”, Poe napisał „Morderstwa przy Rue Morgue” (1841). Wprowadził tam postać C. Auguste’a Dupina – ekscentrycznego analityka, który rozwiązuje zagadkę zamkniętego pokoju, używając wyłącznie metody, którą Poe nazwał „racjocynacją” (ang. ratiocination, czyli wnioskowanie analityczne). Dupin stał się bezpośrednią inspiracją dla Sherlocka Holmesa; sam Arthur Conan Doyle przyznawał, że Poe był ojcem tej formy literackiej.
2. Jego śmierć to jedna z największych zagadek literatury
Okoliczności śmierci Poego w 1849 roku są równie tajemnicze jak jego opowiadania. Znaleziono go na ulicach Baltimore, majaczącego, w stanie skrajnego wyczerpania i ubranego w cudze, znoszone ubrania. Przez cztery dni w szpitalu był w stanie delirium, wykrzykując nazwisko „Reynolds”, po czym zmarł.
Do dziś nie wiadomo, co było przyczyną. Teorie obejmują:
- Wściekliznę: objawy pasowałyby do tej choroby.
- Guz mózgu: odkryty wiele lat po ekshumacji.
- Cooping: Była to brutalna praktyka wyborcza, polegająca na porywaniu ludzi, upijaniu ich lub odurzaniu, a następnie zmuszaniu do wielokrotnego głosowania w różnych przebraniach. To tłumaczyłoby dziwne ubranie i stan Poego.
3. Poślubił swoją 13-letnią kuzynkę
Gdy Poe miał 27 lat, poślubił swoją kuzynkę Virginię Clemm. Panna młoda miała zaledwie 13 lat. Aby uzyskać zgodę na ślub, w dokumentach sfałszowano jej wiek, podając 21 lat. Małżeństwo, choć kontrowersyjne, było podobno szczęśliwe i oparte na głębokiej więzi. Niestety, Virginia zmarła młodo na gruźlicę, a jej choroba i śmierć miały druzgocący wpływ na psychikę pisarza i zainspirowały jedne z jego najsłynniejszych utworów, jak „Kruk” czy poemat „Annabel Lee”.
4. „Kruk” przyniósł mu sławę, ale nie pieniądze
Publikacja poematu „Kruk” (The Raven) w 1845 roku była natychmiastową sensacją. Utwór przyniósł Poemu rozpoznawalność w całych Stanach Zjednoczonych, ale nie bogactwo. Za swoje najsłynniejsze dzieło autor otrzymał symboliczną zapłatę, szacowaną na zaledwie 9 do 15 dolarów. Przez całe życie, mimo literackich sukcesów, zmagał się z chronicznym ubóstwem.
5. Celowo doprowadził do wyrzucenia z West Point
Zanim Poe poświęcił się literaturze, próbował kariery wojskowej. Po krótkim okresie w armii, dzięki pomocy przybranego ojca, Johna Allana, wstąpił do prestiżowej Akademii Wojskowej West Point. Szybko jednak znienawidził dyscyplinę i regulamin. Gdy John Allan odmówił mu zgody na rezygnację, Poe wziął sprawy w swoje ręce – celowo zaczął opuszczać zajęcia, apele i obowiązki służbowe. Po kilku miesiącach został postawiony przed sądem wojskowym i oskarżony o „rażące zaniedbanie obowiązków”, co doprowadziło do jego wydalenia.
6. Był autorem głośnej mistyfikacji (fake newsa)
Poe miał również skłonność do żartów i prowokacji. W 1844 roku nowojorska gazeta The Sun opublikowała jego artykuł zatytułowany „The Balloon-Hoax” (Balonowa mistyfikacja). Tekst, napisany w formie sensacyjnego newsa, szczegółowo opisywał rzekomy, 75-godzinny przelot sterowcem przez Atlantyk. Opowieść była tak sugestywna i pełna technicznych detali, że czytelnicy uwierzyli w nią bez zastrzeżeń, a gazeta wyprzedała cały nakład. Dopiero po kilku dniach wyjawiono prawdę.
7. Miał obsesję na punkcie kryptografii
Pisarz był zafascynowany szyframi i kodami. Uważał się za mistrza kryptografii i rzucił publiczne wyzwanie czytelnikom jednego z magazynów, twierdząc, że jest w stanie złamać każdy szyfr, który mu prześlą. Podobno udało mu się rozwiązać zdecydowaną większość nadesłanych zagadek. Swoją pasję wykorzystał w słynnym opowiadaniu „Złoty żuk” (The Gold-Bug), gdzie zaszyfrowana wiadomość prowadzi do ukrytego skarbu.
8. Był postrachem krytyków (i miał śmiertelnego wroga)
Poe był nie tylko pisarzem, ale także jednym z najbardziej bezwzględnych krytyków literackich swoich czasów. Zyskał przydomek „Tomahawk Man” (Człowiek-Tomahawk) z powodu ciętego języka i brutalnej szczerości swoich recenzji. Jego działalność przysporzyła mu wielu wrogów, a najgorszym z nich okazał się Rufus Wilmot Griswold. Po śmierci Poego, Griswold – który został jego egzekutorem testamentu literackiego – napisał pierwszą biografię pisarza, celowo przedstawiając go jako zdeprawowanego, uzależnionego szaleńca. Ten fałszywy wizerunek przylgnął do Poego na dziesięciolecia.
9. Jego jedyny bestseller dotyczył… muszli
Choć dziś Poe jest gigantem literatury, za życia jego jedyną prawdziwie dochodową publikacją okazał się… podręcznik do konchiologii (nauki o muszlach mięczaków) zatytułowany „The Conchologist’s First Book” (1839). Co ciekawe, Poe tak naprawdę nie napisał tej książki. Został zatrudniony do zredagowania i napisania wstępu do istniejącego już dzieła, a jego nazwisko umieszczono na okładce dla przyciągnięcia uwagi. Książka sprzedała się świetnie, ale Poe został oskarżony o plagiat.
Człowiek, który stał się legendą
Edgar Allan Poe był człowiekiem pełnym sprzeczności – genialnym wizjonerem i człowiekiem głęboko straumatyzowanym. Jego życie było równie mroczne i skomplikowane jak labirynty, które budował w swoich opowiadaniach. To właśnie ta mieszanka tragedii i geniuszu sprawiła, że jego twórczość rezonuje z czytelnikami do dziś, inspirując kolejne pokolenia pisarzy, filmowców i artystów.
Jego wkład w literaturę jest nieoceniony – od stworzenia podwalin pod nowoczesny kryminał, po mistrzowskie zdefiniowanie horroru psychologicznego.