„Władca Pierścieni” to jedna z najpopularniejszych książkowych trylogii i popkulturowa potęga rozpoznawalna na całym świecie. I choć w XXI wieku sukces Tolkiena wydaje się oczywisty, w latach 30. ubiegłego stulecia nic na to nie wskazywało. Musiał przejść długą drogę od pisania do publikacji, a wypadający 25 marca Dzień Czytania Tolkiena to dobra okazja, aby się jej przyjrzeć.
Wszystko zaczęło się od dziury w ziemi
Wszystko zaczęło się, kiedy pewnego dnia Tolkien sprawdzał egzaminy studentów i na boku zapisał: „In a hole in the ground there lived a Hobbit”. Z tego zdania dosłownie wyrosły kolejne fragmenty książki, której fabułę w całości opowiedział swoim dzieciom. Za sprawą byłej studentki, uwagę na autora zwróciło wydawnictwo Allen & Unwin. Po pozytywnej recenzji syna wydawcy, Raynera Unwina, powieść, już jako „Hobbit, czyli tam i z powrotem”, ukazała się w 1937 roku.
Allen & Unwin szybko zamówiło kontynuację. Jednak dwie pierwsze propozycje Tolkiena odrzucono, ponieważ nie traktowały o niziołkach. Dopiero na wyraźne życzenie wydawnictwa pisarz zaczął opracowywać ciąg dalszy. Na początku książka również była pomyślana jako opowieść dla dzieci, ale już w 1938 roku Tolkien postanowił skierować ją do bardziej dojrzałych czytelników i nadał jej tytuł „Władca Pierścieni”.
Reszta przeszła do historii.
Dlaczego książki Tolkiena są tak popularne?
Książki Tolkiena są popularne z kilku powodów. Przede wszystkim to po prostu wciągające opowieści z pamiętnymi bohaterami i zmyślnie wykreowaną mitologią. Wiarygodności dodaje im kompletny w szczegółach świat, stworzony z rozmachem, głębią i wzbogacony o własne języki, których nawet sami możemy się nauczyć.
Poza tym snute przez Tolkiena historie poruszają uniwersalne motywy i przedstawiają bohaterów przeżywających przygody, które łatwo odnieść do wyzwań naszej codzienności – nawet jeśli ukryte są pod płaszczem heroicznej wyprawy do Mordoru.
Niech zaświadczy o tym prosta dychotomia walki dobra ze złem. Pasowała ona do sytuacji politycznej z czasów II wojny światowej. Pasuje i teraz, kiedy siłę zyskują wszelkiej maści prawicowe populizmy czy tendencje nacjonalistyczne.
Co było przełomowe w twórczości Tolkiena?
Jednym z największych osiągnięć Tolkiena było stworzenie podwalin nowoczesnej literatury fantasy. To on wyciągnął gatunek z szufladki opowieści dla dzieci. Wykreował także kanoniczne motywy – od epickich podróży po wspomnianą walkę dobra ze złem.
Sukces komercyjny „Hobbita” i „Władca Pierścieni” sprawił, że to Tolkien jest powszechnie identyfikowany jako „ojciec” fantasy. Tom Shippey, naukowiec opisujący jego dorobek, napisał: „nie sądzę, by jakikolwiek współczesny pisarz epickiej fantasy zdołał uciec przed piętnem Tolkiena, bez względu na to jak wielu z nich próbowało”. Z kolei John Clute uznał Tolkiena za najważniejszego autora fantasy XX wieku.
Śródziemie stało się inspiracją dla wielu innych pisarzy, m.in. Ursuli Le Guin (cykl „Ziemiomorze”) czy J.K. Rowling, która tworząc postać Albusa Dumbledore’a inspirowała się Gandalfem.
Dlaczego te historie się nie starzeją?
Mimo upływu lat twórczość Tolkiena wciąż fascynuje i przyciąga nowych czytelników. Jego opowieści mówią o przyjaźni, odwadze i poświęceniu – wartościach ponadczasowych, niezależnych od epoki.
Uniwersum Śródziemia jest na tyle bogate, że każdy może w nim znaleźć coś dla siebie, a wielowarstwowość narracji pozwala odkrywać nowe znaczenia przy każdym kolejnym czytaniu.
Całe pokolenia fanów i ekranizacje
Dzięki adaptacjom proza Tolkiena nieustannie przyciąga wielbicieli. Po trylogiach Petera Jacksona przyszedł czas na kolejne projekty. W 2024 roku pojawił się drugi sezon „Pierścieni Władzy”. Następnie mogliśmy oglądać animację Władca Pierścieni: Wojna Rohirrimów, która opowiada historię Helmowego Jaru i jego obrońców. W planach są kolejne produkcje.
To dowód na to, że magia Śródziemia wciąż działa. Jej częścią stał się Światowy Dzień Czytania Tolkiena, ustanowiony w 2003 roku przez The Tolkien Society, które co roku wybiera inny temat przewodni obchodów. Dlatego 25 marca nie zapomnicie sięgnąć po swoją ulubioną opowieść mistrza fantasy.
Żródła: