Mija pierwsze dwadzieścia pięć lat XXI wieku. Dla wielu redakcji, dziennikarzy i influencerów to bodziec do tworzenia rankingów najlepszych z najlepszych – płyt, gier, filmów, książek. Już teraz przybywa tego typu publikacji, a rok 2025 dopiero się rozpoczął. Niezależnie od kontrowersji wokół takich zestawień, warto podkreślić, że są doskonałym przypomnieniem nie tylko wybitnych tytułów, ale także perełek, które mogły nam umknąć.
Spojrzenie globalne: lista The New York Timesa
Jednym z najbardziej prestiżowych rankingów jest opublikowana przez The New York Timesa lista 100 najlepszych książek XXI wieku. Na jej szczycie znalazła się powieść „Genialna przyjaciółka” Eleny Ferrante. To pierwsza część głośnego cyklu neapolitańskiego, ukazująca skomplikowaną relację dwóch kobiet na tle powojennych Włoch. Seria doczekała się ekranizacji od HBO, która dodatkowo podbiła popularność książki.
Kolejne miejsca zajmują:
- „The Warmth of Other Suns” Isabel Wilkerson – historyczna analiza Wielkiej Migracji Afroamerykanów w USA.
- „W komnatach Wolf Hall” Hilary Mantel – opowieść o Thomasie Cromwellu i dworze Henryka VIII.
- „Znany świat” Edwarda P. Jonesa – eksploracja tematu niewolnictwa w XIX-wiecznej Ameryce.
- „Korekty” Jonathana Franzena – portret współczesnej amerykańskiej rodziny.
Warto zauważyć, że Elena Ferrante, Jesmyn Ward i George Saunders mają w zestawieniu The New York Timesa po trzy tytuły, co świadczy o ich znaczącym wpływie na literaturę ostatnich lat.
Perspektywa brytyjska: ranking The Guardian
Brytyjski dziennik The Guardian ogłosił w grudniu 2024 roku aktualizację swojej listy 100 najlepszych książek XXI wieku. Na pierwszym miejscu ponownie znalazła się powieść „W komnatach Wolf Hall” Hilary Mantel.
Co ciekawe, na 75. miejscu uplasowała się powieść Olgi Tokarczuk „Prowadź swój pług przez kości umarłych”, określona przez redakcję jako „thriller moralny z metafizyczną zagadką”. To wyróżnienie podkreśla międzynarodowe uznanie dla twórczości polskiej noblistki – tę książkę ostatnio polecała także Dua Lipa.
Polska perspektywa: plebiscyt Gazety Wyborczej
W Polsce również podjęto inicjatywę wyróżnienia najważniejszych dzieł literackich minionego ćwierćwiecza. W plebiscycie „Książka 25-lecia”, zorganizowanym przez Gazetę Wyborczą, czytelnicy uznali „Księgi Jakubowe” Olgi Tokarczuk za najważniejszą publikację tego okresu. Ta monumentalna powieść historyczna, wydana w 2014 roku, przyniosła autorce Nagrodę Literacką „Nike”, a angielskie tłumaczenie potwierdziło jej status na arenie międzynarodowej.
Drugie miejsce zajęły „Chłopki. Opowieść o naszych babkach” Joanny Kuciel-Frydryszak, ukazujące życie kobiet na polskiej wsi, a trzecie „Traktat o łuskaniu fasoli” Wiesława Myśliwskiego, refleksyjna narracja o ludzkim doświadczeniu i pamięci.
Czy to w ogóle obchodzi czytelników?
Dzięki takim rankingom czytelnicy mogą odkryć wartościowe książki, które wcześniej im umknęły. Z kolei dla wydawców to szansa na ponowne zainteresowanie odbiorców klasykami współczesnej literatury oraz na promowanie dzieł, które zyskały uznanie krytyków i czytelników.
Jednocześnie jest to również czas intensywnych dyskusji o zasadności umieszczenia którejś z książek na pierwszym miejscu. Taki los spotkał zarówno „Genialną przyjaciółkę”, „W komnatach Wolf Hall”, jak i „Księgi Jakubowe”. W przypadku dwóch pierwszych pozycji pojawiły się głosy, że to powieści bardzo dobre, ale nie wybitne i mogą mieć problemy z przetrwaniem próby czasu. O „Księgach Jakubowych” pisano natomiast, że to wybór, o którym polscy czytelnicy myślą, że powinni go przeczytać, ale niekoniecznie czytali i o nim dyskutowali.
W ostatecznym rozrachunku lokalizacja danego tytułu na tym czy innym miejscu nie ma szczególnego znaczenia. Najważniejsze jest przejrzenie rankingu i szukanie książek, których wcześniej nie znaliśmy, a które odkryją przed nami nowe literackie skarby.
Żródła: